Logo

Komisje zakładowe NSZZ "Solidarność" zarejestrowane w MKZ Katowice 1980-1981

Opracowanie Andrzeja Rozpłochowskiego.

Poza drobnymi wyjątkami, do niedawna nie można było po prawie 40 latach takiej listy wykonać, gdyż nie posiadaliśmy wykazu zarejestrowanych w MKZ zakładów pracy i instytucji. Jakiś czas temu zbudowałem jednak prawie pusty wykaz od nr ewid.ncyjnego 1 do 1067, do którego można wpisywać w odpowiednie miejsce rozpoznany zakład lub instytucję. Było tego jednak naprawdę niewiele. Nigdy nie traciłem nadziei, że nasza wiedza w tym zakresie będzie powoli i stale rosła. I to pozytywne podejście zostało dwukrotnie nagrodzone. Najpierw skromniej, dzięki pracy poszukiwawczej Jacka Zommera z Dąbrowy Górniczej, weszliśmy w posiadanie kopii archiwalnego numeru 44 z 28 października 1980r. gazety „Głos Huty Katowice”, w której jest ułożona i opublikowana, choć nie według kolejności rejestracji w MKZ, a w sposób dowolny lista 79 zakładów do tamtej daty będących członkami MKZ Katowice. Jednocześnie z tekstu w gazecie wynika i ja też to wiem, że jest to jedynie mała część już wtedy przynależnych do MKZ zakładów i instytucji. Dla przykładu; na początku października 1980r. w naszym MKZ zrzeszonych było ponad 200 zakładów i instytucji, pod koniec tego miesiąca 400, 19 listopada zarejestrowaliśmy Akademię Ekonomiczną z nr 608, a od grudnia 1980r. było już grubo ponad 700, co stanowiło 2/3 całkowitego stanu posiadania MKZ. Lawinowy wręcz przyrost zgłaszających się zakładów i instytucji miał zatem miejsce w okresie pierwszych 3 miesięcy działalności.

Opublikowana w w/w gazecie lista 79 zakładów niestety, w publikacji ma podaną błędnie nie tylko kolejność poszczególnych zakładów, ale nieścisłości dotyczą też czasem prawidłowej nazwy i adresu danego zakładu lub danych osobowych przedstawicieli niektórych zakładów. Jednocześnie od pozycji 51 ówczesnych przedstawicieli nowego związku ze zgłaszających się zakładów pracy przestano wymieniać. Nadto, trzech zakładów podanych w publikacji w moim wykazie nie wymieniam, ponieważ od dawna mam ich pełne dane w budowanej przeze mnie ewidencji.

2 lipca br., a więc zaledwie trzy tygodnie temu, nastąpił zasadniczy i nieprzewidywalny przełom. Tego dnia z zasobów archiwalnych Oddziału IPN w Katowicach otrzymałem wykaz od nr 11 do 1100 zakładów i instytucji zrzeszonych w MKZ Katowice, który był w posiadaniu Służby Bezpieczeństwa PRL. Nie wiedzieć czemu w wykazie tym brakuje pierwszych 10 pozycji, a w pozostałej jego części są nieliczne pustostany. Co jakiś czas brakuje pojedyńczego numeru ewidencyjnego, ale jest tego niewiele. W wykazie mamy jednak jeszcze jedną, tym razem dużą lukę od numeru 948 do 999. To stanowi 51 pozycji. W chwili obecnej nie wiemy, czy ta luka powstała nie wiadomo dlaczego w sposób naturalny w rejestrze MKZ, czy też w oryginalnym rejestrze MKZ jej nie było i wypełniały ją zakłady i instytucje, a SB z jakichś powodów akurat ich spisu nie posiadała. Osobiście wydaje mi się to mało prawdopodobne, ale pewności nie ma. Rozwieje ją fakt, gdyby kiedyś udało się odnaleźć jakiś dokument Komisji Zakładowej z jej pieczątką, na której w MKZ Katowice był także numer ewidencyjny pochodzący akurat z tej luki. Wówczas bylibyśmy pewni, że przynajmniej w tym jednym przypadku w luce powinien być ten jeden zakład lub instytucja.

Druga kwestia jest taka, że do chwili uzyskania niniejszego wykazu z IPN było przyjęte, że w MKZ Katowice było zrzeszonych tysiąc kilkadziesiąt zakładów i instytucji. Tymczasem wykaz uzyskany z IPN kończy się na numerze 1100. A więc ma o kilkadziesiąt pozycji więcej, niż do tej pory sądziliśmy, że było. Ale jednocześnie w tym wykazie niedaleko końca jest wspomniana kilkudziesięcio numerowa luka. Ilościowo więc może się zgadza, ale rodzi się znowu pytanie o przyczynę luki w wykazie z IPN. Czy powstała ona z winy pracownika MKZ prowadzącego ewidencję zakładów? Może po zarejestrowaniu zakładu pod numerem 947, następny zakład nie wiadomo dlaczego zarejestrował on dopiero pod numerem 1000 i kontynuował dalej? Mimo takich braków stał się cud, iż w chwili obecnej dysponujemy prawie całym wykazem ponad tysiąca zarejestrowanych w MKZ zakładów i instytucji. Nadto wyrażam pewność, że kolejność ich na wykazie pochodzącym z IPN odpowiada rzeczywistemu rejestrowi prowadzonemu w MKZ. Przemawia za tym fakt, że ustalona wcześniej przeze mnie kolejność nielicznych zakładów i instytucji jest taka sama, jak na wykazie z IPN. To dowodzi, że jest to dokumentacja uzyskana przez SB operacyjnie z kancelarii MKZ.

Jest jeszcze coś. Pozyskany z IPN dokument SB oddaje nie tylko stan prawdziwej kolejności w rejestrowaniu przez MKZ zakładów i instytucji, ale przy każdym z nich obok jest jeszcze pewna liczba, która według mojej opinii podaje ilość członków NSZZ "Solidarność" w danej strukturze zakładowej. Nie pamiętam, czy my w MKZ o takie dane też prosiliśmy i je wpisywaliśmy, czy też są to mniej lub bardziej dokładne dane operacyjne uzyskane i notowane na swoim wykazie przez SB. Uważam, że w naszym wykazie również je umieszczę i niech to ktoś, jeśli dzisiaj może, weryfikuje.

Jak już wspomniałem, numeracja od 1 do 76 nadana zakładom na liście opublikowanej przez gazetę „Głos Huty Katowice” nie odpowiada numeracji rzeczywistej, jaką dany zakład otrzymał w MKZ Katowice. Oto jeden najważniejszy przykład: numer 1 posiadał główny założyciel MKZ, czyli Huta „Katowice”, a na liście "Głosu Huty Katowice" pod tym numerem jest zupełnie kto inny i Huty „Katowice”... w ogóle na niej nie ma!

Przedstawiamy to, co opublikowała gazeta „Głos Huty Katowice”, ale po numerze fikcyjnym nadanym zakładowi przez gazetę, obok niego w nawiasie podaję prawdziwy numer ewidyncyjny, pod jakim zakład ten lub instytucja był w MKZ Katowice zarejestrowany lub jest tam inna konieczna informacja:

  1. (99) Śląskie Przedsiębiorstwo Konstrukcji Stalowych i Urządzeń Przemysłowych „Mostostal” Zabrze, ul. Wolności 262, przedstawiciel Jan Andrecki.
  2. (nie ma w wykazie z IPN) Opolska Fabryka Mebli, Zakład nr 5, Paczków ul. Kolejowa 9, przedstawiciel Jan Rylko (Ryłko?).
  3. (prawdopodobnie 187) Instytut Techniki Budowlanej, Oddział Gliwice, przedstawiciel Mirosław Krzaczyński.
  4. (prawdopodobnie 185) Kombinat Maszyn dla Fabryki Domów „Zremb” w Gliwicach, Zakład Produkcji w Tychach, Tychy ul. Przemysława 52, przedstawiciel Henryk Piotrowski.
  5. (188) Kombinat Budownictwa Ogólnego „Zagłębie” w Sosnowcu, przedstawiciel Eugeniusz Rydozin (chyba Rydelin).
  6. (191) Wytwórnia Sprzętu Medycznego w Żarkach -Letnisku, Zakład nr 5, przedstawiciel Ryszard Szczerbacki.
  7. (192) Koksownia „Concordia”, Zabrze, ul. Hagera 14, przedstawiciel Romuald Mielniuk.
  8. (193) Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych „Budostal" 5, Kraków Zarząd Katowice, przedstawiciel Kazimierz Zięba .
  9. (194) Huta „Florian” w Świętochłowicach, ul. Metalowców 5, przedstawiciel Henryk Nantka.
  10. (195) Przedsiębiorstwo Obrotu Chemikaliami Nieorganicznymi „Solkwas”, Gliwice ul. Plebiscytowa 1, przedstawiciel Zofia Jurgowska.
  11. (196) Przedsiębiorstwo Przemysłu Chłodniczego, Będzin, ul. Dąbrowska 173, przedstawiciel Roman Wojcik (chyba Wójcik?).
  12. (197) Kombinat Budowlany w Gliwicach, przedstawiciel Piotr Bator.
  13. (198) Zakłady Metali Lekkich „Kęty” w Kętach, przedstawiciel Ignacy Kadłubicki.
  14. (199) Instytut Ochrony Roślin w Sośnicowicach, przedstawiciel Jan Święch.
  15. (200) Przedsiębiorstwo Projektowania i Dostaw Przemysłu Obrabiarek i Narzędzi „Ponar-Bipron” Oddział Zabrze, Zabrze ul. Wolności 311, przedstawiciel Włodzimierz Szulc.
  16. (201) Biuro Projektów Organizacji i Mechanizacji Robót Elektrownianych „BORM” Katowice, ul. Mickiewicza 15, przedstawiciel Józef Mielcarek.
  17. (202) Centralne Zakłady Automatyzacji Hutnictwa w Katowicach, przedstawiciel Jerzy Berkman.
  18. (206) Elektrownia Jaworzno III, Jaworzno, ul. Promienna 51, przedstawiciel Horst Jersak.
  19. (207) Zakład Budowlano-Remontowy przy Sosnowieckiej Spółdzielni Mieszkaniowej w Sosnowcu, przedstawiciel Adam Sutryk.
  20. (208) Biuro Projektów Budownictwa Ogólnego „Mostoprojekt” w Tychach, ul. Rewolucji Październikowej 60, przedstawiciel Marian Krenzel.
  21. (166) Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddział Katowice, przedstawiciel Stefan Sokołowski.
  22. (165) Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Maszyn Hutniczych - przedstawiciel Ryszard Ugarenko.
  23. (164) Zakład Doświadczalny Mechaniki Precyzyjnej Politechniki Śląskiej , Gliwice, przedstawiciel Adam Cisowski.
  24. (163) Huta Szkła Okiennego Ząbkowice, przedstawiciel Danuta Szprocki.
  25. (162) Spółdzielnia Transportu Wiejskiego w Sosnowcu, ul. Wojska Polskiego 138, przedstawiciel Edward Rachwał.
  26. (160) ZOEWB „Metalplast” Chorzów, przedstawiciel Ireneusz Kuźniar.
  27. (159) Fabryka Obrabiarek Ciężkich „Poręba” w Zawierciu, Zakład nr 1, przedstawiciel Bogdan Krakowski.
  28. (158) Okręgowa Dyrekcja Rozbudowy Miast w Chrzanowie, Chorzów, ul. Armii Czerwonej 5, przedstawiciel Jan Musialski.
  29. (157) Zakład Transportu i Sprzętu Wojewódzkiej Spółdzielni Mieszkaniowej w Katowicach Oddział Dąbrowa Górnicza - Strzemieszyce, ul. Magazynowa, przedstawiciel Andrzej Brum.
  30. (156) Zabrzańskie Zakłady Metalowe „Domgos”, przedstawiciel T. Swoboda.
  31. (155) Politechnika Śląska w Gliwicach, przedstawiciel Janusz Wojciechowski.
  32. (154) Baza Sprzętu Przedsiębiorstwa Budownictwa Chemicznego „Chłodnie Kominowe”, przedstawiciel Jerzy Cieroszkiewicz.
  33. (153) Przedsiębiorstwo Transportowo-Sprzętowe Transbud - Katowice Oddział Chorzów, ul. Janasa 15, przedstawiciel Kazimierz Rutkowski.
  34. (152) PP „Ema-Promel” Gliwice, przedstawiciel Andrzej Sochański.
  35. (151) Instytut Materiałów Ogniotrwałych w Gliwicach, ul. Toszecka 99, przedstawiciel Stanisław Nechay.
  36. (150) ZPP Prema-Milmet i Fabryka Łożysk Tocznych w Budowie w Sosnowcu, przedstawiciel Tomasz Mutwil.
  37. (149) Będzińska Fabryka Pilników w Będzinie, ul. Dzierżyńskiego 62, przedstawiciel Józef Jasica.
  38. (148) Kombinat Kokso-Chemiczny „Zabrze” z siedzibą w Makoszowach, Zakład nr 3, przedstawiciel D. Marciniec.
  39. (147) Przedsiębiorstwo Budownictwa Ogólnego w Dąbrowie Górniczej, przedstawiciel Mariusz Gajczak.
  40. (nie ma w wykazie z IPN) Zasadnicza Szkoła Budownictwa i Ośrodek Hotelowo-Szkoleniowy Zabrze-Mikulczyce, ul. Zwrotnicza 11, przedstawiciel Ryszard Kościelny.
  41. (117) Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Gliwicach, Gliwice, ul. Dzierżyńskiego 13, przedstawiciel Wiesław Biernat.
  42. (184) Biuro Projektów Organizacji Budów „Biproorb” Będzin, przedstawiciel Rudolf Sowada (chyba Zowada?).
  43. (742) Zakład Systemów Automatyki Kompleksowej PAN w Gliwicach, ul. Bałtycka 5, przedstawiciel Brunon Gabryś.
  44. (741) Zakład Inżynierii Chemicznej Konstrukcji Aparatury PAN Gliwice, przedstawiciel Jerzy Buzek.
  45. (183) Zakład Petro- Karbochemii PAN Gliwice, przedstawiciel Bogumił Rolek.
  46. (182) Spółdzielnia Inwalidów „Czerwone Zagłębie” Czeladź, ul. Przemysłowa 24, przedstawiciel Jan Macoń.
  47. (181) Zjednoczenie Budowy Pieców Przemysłowych w Gliwicach, ul. Nowotki 5, przedstawiciel Jan Kukla.
  48. (180) Zakład Produkcji Aparatury Pomiarowej i Automatyki Przemysłowej „INKO” Pyskowice, przedstawiciel Kazimierz Nowicki.
  49. (179) Przedsiębiorstwo Projektowania i Wyposażenia Odlewni „PRODLEW” Oddział Realizacji Warszawa, Pracownia realizacji Bytom, przedstawiciel Lechosław Bąk.
  50. (nie ma w wykazie z IPN) Rzeszowskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych w Rzeszowie, Budowa Osiedla „Zamkowa” Będzin, przedstawiciel Wiesław Krawiec.
  51. (36) Zakład Remontowo-Montażowy „Szkłomont” w Sosnowcu.
  52. (168) Biuro Projektów Przemysłu Kokso-Chemicznego „Koksoprojekt” Zabrze.
  53. (249) Zakłady Mechaniczne Łabędy w Łabędach.
  54. (72) Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Katowicach.
  55. (nie ma w wykazie z IPN) Polska Akademia Nauk Oddział w Bytomiu.
  56. (15) Zakłady Automatyki Chemicznej „Metalchem” w Gliwicach.
  57. (nie ma w wykazie z IPN) Katowickie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego w Katowicach.
  58. (nie ma w wykazie z IPN) Zrzeszenie Prywatnego Handlu i Usług Branży Transportu Osobowego, Bagażowego i Ciężkiego dla miast: Bytom, Zabrze, Gliwice, Piekary Śl., Ruda Śl.
  59. (nie ma w wykazie z IPN) B.P. i R.I. Pollena Katowice.
  60. (nie ma w wykazie z IPN) „ZREMB” Paczków w Paczkowie.
  61. (nie ma w wykazie z IPN) Huta im. F. Dzierżyńskiego w Dąbrowie Górniczej.
  62. (12) Wojewódzkie Biuro Projektów w Zabrzu.
  63. (113) Instytut Metali Nieżelaznych w Gliwicach.
  64. (nie ma w wykazie z IPN) Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Krzykawie k/Sławkowa.
  65. (114) „Mera” - ZUAP Sosnowiec.
  66. (nie ma w wykazie z IPN) Biuro Projektów Służby Zdrowia Katowice.
  67. (nie ma w wykazie z IPN) Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Dąbrowa Górnicza.
  68. (nie ma w wykazie z IPN) PR i MUR WUTEH Katowice.
  69. (nie ma w wykazie z IPN) Huta Zygmunt w Bytomiu.
  70. (nie ma w wykazie z IPN) Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Dźwignic i Urządzeń Transportowych w Bytomiu.
  71. (55) Przedsiębiorstwo Usług Socjalnych - Budostal 11 w Dąbrowie Górniczej.
  72. (nie ma w wykazie z IPN) „Inwestprojekt” Gliwice.
  73. (nie ma w wykazie z IPN) Zakład Robót Inżynieryjnych w Chorzowie.
  74. (119) Zakład Tworzyw Sztucznych ERG w Gliwicach.
  75. (51) Biuro Projektów „Bipromet” Katowice.
  76. (52) „Szkłomasz” w Jaroszowcu k.Olkusza.

Odnośnie powyższego wykazu, jak widać redakcja "Głosu Huty Katowice" nie wiedzieć dlaczego z udostępnionego jej do wglądu prawdziwego rejestru zakładów i instytucji w MKZ, wyciągnęła sobie pewne grupki lub pojedyńcze zakłady i w publikacji ułożyła z nich grupę nadając jej swoją własną numerację. Dopuściła się w ten sposób swoistej manipulacji jednych publikując, innych pomijając łącznie z Hutą "Katowice, zakładem założycielskim MKZ.

We własnych poszukiwaniach wcześniej ustaliłem dodatkowe fakty (w nawiasach prawdziwy nr ewid. w MKZ):

Nadto podaję nazwę innego zakładu:

Fabryka Urządzeń Wentylacyjnych „Gliwent” w Gliwicach, założyciel Ryszard Sałkiewicz, której w wykazie z IPN też nie ma, chyba że chodzi o podobnie nazwany zakład Gliwicka Fabryka Wentylatorów z nr ewid. 19 na wykazie z IPN.

Kilka innych ustalonych przeze mnie informacji:

Regionalna Sekcja Muzyków Rozrywkowych - przedstawiciel upoważniony przez MKZ Jan Firlik, jednak nie wiem, czy ta grupa miała w MKZ swój numer ewidencyjny, bo w wykazie z IPN takiego środowiska nie ma.

Sekcja Biur Projektowych przy MKZ Katowice - członek Jan Bagiński z BSiPE „Energoprojekt” w Gliwicach Michał Sobczyk - pełnomocnik MKZ Katowice dla prowadzenia rozmów w/s realizacji postulatów załogi Huty Metali Nieżelaznych w Szopienicach w dniu 27.01.1981r.

Herbert Cuda - pełnomocnik MKZ Katowice na obrady Międzyokręgowej Komisji Koordynacyjnej Pracowników PZM-ot w Poznaniu 29-30.01.1981r.

A oto właściwy wykaz wielu najpierw Komitetów założycielskich, a potem Komisji Zakładowych NSZZ "Solidarność" ponad tysiąca zakładów i instytucji zgodnie z nadanym im w MKZ Katowice numerem ewidencyjnym, wykonany w oparciu o uzyskany z IPN dokument SB. Nadto, w stopniu, w jakim na tę chwilę można było ustalić, wykaz ma już prawidłowo brzmiące i rozwinięte ze skrótów nazwy zakładów i instytucji oraz nazwiska niektórych osób. Wykaz uwzględnia też istniejące w dokumencie SB wszystkie luki oraz zawiera podaną w nim liczbę członków związku w zarejestrowanym zakładzie lub instytucji (na końcu w nawiasie):

Na wykazie z IPN pod numerem 772 jest: Katowickie Przedsiębiorstwo Przemysłu Drzewnego, 40-934 Katowice, ul. Ligonia 22. Tymczasem ja tam miałem wcześniej zakład, którego dane sam zdobyłem. Jest to "Izokor-Instal" Dąbrowa Górnicza, pierwszy przewodniczący Krystian Pucher. Zatem nie wiadomo, do której z tych firm należy nr ewid. 772, a jaki rzeczywisty numer ma drugi zakład.

 

ZAKŁADY I INSTYTUCJE W ROZBICIU NA POSZCZEGÓLNE MIEJSCOWOŚCI

Bardzo ciekawie wygląda również zestawienie zarejestrowanych w MKZ Katowice zakładów i instytucji w rozbiciu na poszczególne miejscowości. Przygotowałem takie wykazy. Miejscowości, z których do MKZ należał tylko jeden zakład zebrane są wszystkie razem na jednej wspólnej liście. Natomiast poczynając od co najmniej dwóch zakładów lub instytucji każda miejscowość ma swój osobny wykaz. Jest tych miejscowości 48. Natomiast jest dodatkowo 39 miejscowości z jednym zakładem. Zatem łącznie MKZ Katowice zrzeszał zakłady i instytucje z 87 miejscowości.

Następnym krokiem analitycznym będzie zrobienie wykazów zakładów i instytucji ze względu na ilość posiadanych przez nie członków "Solidarności". Przyjęte zostanie kryterium różnych wielkości. Zaczynając od powiedzmy 20 członków, następnie od 21-50, od 51-100, od 101-300, od 301-500, od 501-700, od 701-1000 itd. aż do ostatecznie liczby największej. To będą również bardzo interesujące dane.

Kolejnym podziałem mogą być zestawienia ze względu na podobieństwa zakładów i instytucji, np. ile było i skąd sądów, ile i jakich szkół, urzędów administracji państwowej, instytutów, biur projektowych aż do zakładów o podobnym charakterze działania. Np. jest ciekawe, że najliczniej tworzyli "Solidarność" pracownicy konkretnych szkół podstawowych, a szkół średnich raczej się ukrywali pod szyldem wspólnych zespołów środowiskowych. Opracowanie tego wszystkiego jest jednak ogromnie żmudne , a więc i czasochłonne. Zatem wszystko w swoim czasie.

B

C

D

G

J

K

L

Ł

M

O

P

R

S

Ś

T

W

Z

Ż

inne

 

Andrzej Rozpłochowski 21 lipiec 2020r.

© Porozumienie Katowickie 1980 Stowarzyszenie Na Rzecz Pamięci   •   Projekt i wykonanie: MICROWORKS - Studio Kreatywne