Tragedia Romantyczna
08 grudzień 2023
Zapraszamy w dniu 13 grudnia o godz. 10:45 na uroczystość złożenia kwiatów pod tablicą upamiętniającą siedzibę Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ Solidarność (MKZ...
Czytaj więcejW dniu 17 listopada br. podczas spotkania w siedzibie Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej - prezes…
Polacy nieśli wolność Europie - przypomina szef Urzędu ds. Kombatantów Jan Kasprzyk na łamach Nasz Dziennik podsumowując…
W sobotę, 16 września 2023 r., w Katowicach przy ul. Stalmacha 17 odsłonięto tablicę upamiętniająca…
W sobotę 2 września 2023 r. w kościele p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Sosnowcu, przy…
31 sierpnia Dr Janusz Michałek - Prezes Zarządu Katowickiej SSE spotkał się z Prezesem Porozumienia…
Statusu osoby represjonowanej z powodów politycznych w PRL generalnie nie mogą uzyskać ci, którzy prowadzili…
Kazimierz Doliński - prac. Zarządu MKZ, pierwszy szef Działu Interwencji
Stanisław Kruszyński - prac. Zarządu MKZ, szef Biura Prezydialnego i rzecznik prasowy MKZ
Mieczysław Melski - pracownik Zarządu, kierowca mikrobusu, delegowany z Huty "Katowice"
J. Holzer, Solidarność 1980-1981 – Geneza i historia
Zbigniew Kupisiewicz: - Od 30 sierpnia 1980r. byliśmy Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, a już od 3 września Międzyzakładowym Komitetem Robotniczym, założycielem nowych związków zawodowych według ustaleń Porozumienia Gdańskiego. Pociągało to za sobą konieczność zawarcia z władzą umowy w imieniu załóg wszystkich zakładów i instytucji, które zgłosiły do nas akces. Oczekiwaliśmy, więc na przybycie kompetentnej, wielobranżowej komisji rządowej. Nie mieliśmy jednak żadnej pomocy prawnej i organizacyjnej, bo „miejscowi fachowcy" z tych branż jakoś chyba obawiali się poprzeć nasz protest. Pomocy udzielił nam Kościół. Przygotowując się do negocjacji poprosiliśmy biskupów: częstochowskiego i katowickiego o wsparcie. Już po kilku dniach pojawili się w Hucie adwokaci: Władysław Siła-Nowicki, Piotr Andrzejewski i Jan Olszewski. Mieli za zadanie rozpoznać nasze potrzeby. W efekcie ich wizyty w dniach 7-8 września przybyły na teren Huty takie osoby jak: prof. Wiesław Chrzanowski, prof. Stefan Kurowski, doc. Zbigniew Bogusławski i mec. Janusz Krzyżewski. W okresie późniejszym aktywnego wsparcia udzielali nam również Jan Łopuszański oraz Andrzej Czuma. Z takim „trustem mózgów" to się nie mogło nie udać!
Władza, której chyba zabrakło właściwego rozeznania sytuacji, mając na uwadze miejsce rozmów, wytypowała, zarządzeniem z dnia 9 września, komisję przygotowaną do omówienia spraw wyłącznie hutniczych. My, tzn. MKR mając na względzie problemy z zakładaniem niezależnych związków zawodowych, z brakiem pewnych uregulowań prawnych dążyliśmy do spisania dokumentu, który by te sprawy uregulował.
Z jednej strony mieliśmy jakąś fobię na punkcie legalności działania, z drugiej zaś zdawaliśmy sobie sprawę, że warunkiem masowości organizacji a tym samym jej siły jest legalność. Niewielu rodzi się przecież buntownikami. A legalna organizacja musiała wtedy mieć: lokal, konto w banku, statut, itd. Musiała być ponadto gdzieś zarejestrowana, l z tym były największe problemy. Porozumienie Gdańskie bowiem nie rozwiązywało tych spraw. Któryś z ministrów powiedział wtedy „ zarejestrujcie się jak inne związki w CRZZ-cie". Podziałało to na nas jak przysłowiowa „płachta na byka". W zasadzie nastąpiło czasowe zerwanie rozmów, które, przypomnę toczyły się w dniach 9-11 września. Nasi doradcy zaproponowali wtedy, żeby rejestracji, do czasu rządowych ustaleń w tej kwestii dokonać poprzez zgłoszenie u wojewody. W efekcie już 10 września takie zgłoszenie do Katowic zawieźliśmy. W dniu następnym, przed północą, po kilkunastu godzinach negocjacji podpisaliśmy dokument nazwany później „Porozumieniem Katowickim".
Tworzenie samorządnej i niezależnej od władzy reprezentacji związkowej wysunęliśmy na plan pierwszy. Wiedzieliśmy, że resztę spraw da się załatwić na spokojnie, w normalnych negocjacjach. Dokument ten, jakkolwiek bardzo istotny, nie był celem samym w sobie. Jego ustalenia były niejako narzędziem, który w okresie przejściowym, wypełniając lukę prawną, pomagał tworzyć i organizować niezależne i samorządne związki zawodowe. Porozumienie podkreślało, że umowy społeczne z Wybrzeża obowiązują w całym kraju. A dla wielu lokalnych partyjnych czy dyrektorskich kacyków nie było to oczywiste.
Kilkanaście dni później, tj. 26 września podpisano dokument, który dla pewnej ciągłości nazwano załącznikiem nr 1. Obejmował on tylko i wyłącznie związane z hutnictwem sprawy: warunków i czasu pracy, płacowe, socjalno-bytowe, zatrudnieniowo-kadrowe. W tekście tym MKR występuje po raz pierwszy w imieniu NSZZ Solidarność.
Zbigniew Kupisiewicz – sygnatariusz Porozumienia Katowickiego
Piotr Łukasz Andrzejewski ur. 2.01.1942 r. w Warszawie. Od 1971 r. adwokat. Sierpień-wrzesień 1980 r. – pierwszy konsultant prawny Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego i Robotniczego z siedzibą w Hucie Katowice. Jako pełnomocnik, autor pierwszego wniosku o rejestrację NSZZ „Solidarność” w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie. Po 13.12.1981 r. obrońca w procesach działaczy NSZZ „Solidarność”. W 1983 r. na I Krajowym Zjeździe Adwokatury potępił łamanie praw człowieka w okresie stanu wojennego; 1983–1989 członek podziemnego Komitetu Helsińskiego, w 1989 r. członek założyciel Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, reprezentant około 40 zakładowych komitetów założycielskich „S”, o powtórną rejestrację przed sądami PRL; 1989–1991 senator RP z listy Komitetów Obywatelskich, 1993–1997 senator RP z listy „S”, 2005–2011 senator RP z listy PiS; w 2007 r. przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Roku Generała Wł. Andersa. Od 2011 r. sędzia Trybunału Stanu. 26.11.1984–26.09.1989 rozpracowywany przez Wydz. III-1 SUSW w ramach SOR/KE krypt. „Struktura”.
Zbigniew Bogusławski ur. 2.09.1929 r. w Warszawie. Od 1943 r. żołnierz plutonu ps. „Aligator”. Uczestnik Powstania Warszawskiego w batalionie Wacława Zagórskiego oraz zgrupowania „Chrobry” II. Studiował w Szkole Głównej Planowania i Statystyki. Następnie pracownik naukowy na tej uczelni, w stopniu profesora. Represjonowany przez władze komunistyczne za solidaryzowanie się ze studentami w czasie wystąpień w marcu 1968 r. We wrześniu 1980 r. w grupie doradców Międzyzakładowego Komitetu Robotniczego w Hucie Katowice. Redaktor treści porozumień o utworzeniu ośrodka prac społeczno-zawodowych przez MKS. 11 września 1980 r. podpisane zostało porozumienie w Hucie Katowice w Dąbrowie Górniczej, z przełomową dla sytuacji zgodą władz na realizację pierwszego punktu postulatów gdańskich: utworzenie nowych, samorządnych związków zawodowych. Na tej podstawie dopuszczono do zarejestrowania NSZZ „Solidarność”. Porozumienie katowickie przesądziło o powstaniu „S”, jako jednolitego, ogólnopolskiego związku. Zmarł w lutym 1983 r.
Wiesław Marian Chrzanowski ur. 20.12.1923 r. w Warszawie. Adwokat i polityk, profesor nauk prawnych, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, założyciel i prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Uczestnik Powstania Warszawskiego, nast. żołnierz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. 1946 r. prezes Koła Młodzieży i Zarządu Głównego Chrześcijańskiego Związku Młodzieży Odnowa. W styczniu 1950 r. skazany na 7 lat pozbawienia wolności. Od 29.08.1980 r. członek Komisji Ekspertów MKS w Stoczni Gdańskiej. We wrześniu 1980 r. doradca MKR w Hucie Katowice. Współautor statutu związku, pełnomocnik z J. Olszewskim „Solidarności” w postępowaniu rejestracyjnym. 1989 r. współzałożyciel ZChN, I–XII 1991 r. minister sprawiedliwości i prokurator generalny. 1991–93 marszałek Sejmu. W 1992 r. znalazł się na tzw. liście Macierewicza. W 2000 r. Sąd Lustracyjny oczyścił go z zarzutu współpracy z SB. 1962–1969 rozpracowywany przez Wydz. III KS MO w ramach sprawy krypt. „Mecenas”; 1969–1974 w ramach KE krypt. „Spółdzielca”. Zmarł 29.04.2012 r. w Warszawie.
Andrzej Bobola Czuma ur. 7.12.1938 r. w Lublinie. Polityk, prawnik, działacz opozycji antykomunistycznej i więzień polityczny w PRL. W 1965 r. współzałożyciel tajnej organizacji niepodległościowej „Ruch”. Uczestnik przygotowań do akcji podpalenia Muzeum Lenina w Poroninie, 20.06.1970 r. aresztowany. 23.10.1971 r. skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego na 7 lat więzienia. 1977–1978 współzałożyciel, działacz tajnej organizacji Nurt Niepodległościowy. 25.03.1977 r. współzałożyciel, rzecznik ROPCiO; 1977–1981 redaktor niezależnego pisma „Opinia”. Po sierpniu 1980 r. doradca MKR w Hucie Katowice, a od marca 1981 r. doradca MKZ „Solidarność” Regionu Śląsko-Dąbrowskiego, redaktor i wydawca „Wiadomości Katowickich”. Od 03.1981–12.12.1981 internowany w Ośr. Odosobnienia w Warszawie-Białołęce, następnie w Jaworzu i Darłówku. 1986–2005 na emigracji w Chicago (USA); 23.01.–13.10.2009 minister sprawiedliwości i prokurator generalny. Rozpracowywany w ramach spraw SOO krypt. „X-10”; SOO/KE krypt. „Stażysta”; SOR krypt. Omega.
Janusz Krzyżewski ur. 19.04.1938 r. w Krzemieńcu. Prawnik i doktor nauk ekonomicznych. W okresie PRL działacz opozycji demokratycznej – –prześladowany za przekonania. Należał do Ligi Narodowo-Demokratycznej. W 1961 r. w procesie jej działaczy skazany na 10 m-cy pozbawienia wolności. W latach 1963–1966 pracownik Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych. Od 1976 r. specjalista prawa bankowego i finansowego. Doradca MKR w okresie strajków we wrześniu 1980 r. w Hucie Katowice. Od jesieni 1980 r. doradca i współorganizator śląsko-dąbrowskiego regionu „Solidarności”. Po wprowadzeniu stanu wojennego współpracował z niejawnymi strukturami NSZZ „S”. Od 1990 r. w Biurze Legislacyjnym Kancelarii Senatu.W1992 r. wiceminister przekształceń własnościowych i członek Komisji Papierów Wartościowych. Uczestnik międzynarodowych konwencji dotyczących prawa bankowego w ramach ONZ (1993–1995). Wykładowca prawa bankowego oraz instrumentów finansowych na Wydziale Nauk Ekonomicznych UW. Od 1998 r. członek Rady Polityki Pieniężnej. Zmarł 4.07.2003 r. w Bułgarii.
Stefan Kurowski ur. 11.03.1923 r. w Wilnie. Prawnik, ekonomista. 1949–1953 r. w Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego. 1955–1973 w Zakładzie Nauk Ekonomicznych PAN, 1973–1993 r. w Instytucie Geografii i Zagospodarowania Przestrzennego PAN. W 1957 r. współinicjator, członek komitetu redakcyjnego pisma „Za i Przeciw”. 1977–1980 publicysta w niezależnych pismach: „Droga”, „Opinia” i „Głos”. 1.09.1979 r. sygnatariusz (pod ps. „Krzysztof Ostaniec”) deklaracji założycielskiej KPN. W sierpniu 1980 r. na strajku w Stoczni Gdańskiej, następnie od 30.08.1980 r. doradca MKS i MKR w Hucie Katowice; doradca ekonomiczny KKP, następnie KK; 13.12.1981 r. internowany w Ośrodku Odosobnienia Warszawie-Białołęce i Jaworzu, 1982–1998 wykładowca KUL, w 1992 r. doradca premiera RP Jana Olszewskiego. 1993–2002 wykładowca w Wyższej Szkole Handlu i Prawa i Wyższej Szkoły Handlu i Finansów Międzynarodowych. Rozpracowywany przez Wydz. III KS MO w ramach SOR krypt. „Terier”; 27.04.1978–20.09.1989 w ramach KE/SOR/KE krypt. „Kogut”. Zmarł 24.08.2011 r. w Warszawie.
Jan Edward Łopuszański ur. 10.06.1955 r. w Gdańsku – polski polityk, prawnik, nauczyciel akademicki, publicysta. We wrześniu 1980 r. doradca MKR Huty Katowice – współautor statutu związku. Współodpowiedzialny za postępowanie rejestracyjne NSZZ „Solidarność”. W 1981 r. ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji w Uniwersytecie Warszawskim. Działacz opozycji w czasach PRL. Współzałożyciel Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, do 1993 r. jej przewodniczący. W Sejmie X kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego, a w 1997 r. z listy Akcji Wyborczej „Solidarność”. W lutym 1999 r. razem z innymi posłami PP zagłosował przeciwko ratyfikacji traktatu północnoatlantyckiego. W 2000 r. kandydat w wyborach prezydenckich. Zasiadał w Komisji Spraw Zagranicznych i Komisji do Spraw Unii Europejskiej. W 2003 r. współtwórca Koła poselskiego „Porozumienie Polskie”. Przewodniczący Stowarzyszenia na rzecz Europy Ojczyzn. Wykładowca międzynarodowych stosunków politycznych w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu.
Jan Ferdynand Olszewski ur. 20.08.1930 r. w Warszawie. Prawnik, polityk i publicysta, adwokat. 1943–1945 w Szarych Szeregach. Od 1962 r. adwokat, działacz opozycji antykomunistycznej w PRL. Obrońca: Melchiora Wańkowicza (1964 r.), Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego (1965 r.), w procesie przywódców organizacji Ruch (1971 r.), represjonowanych robotników Ursusa i Radomia (1976 r.). 23.12.1976 r. współzałożyciel KOR. W sierpniu 1980 r. w Komisji Ekspertów MKS w Stoczni Gdańskiej. We wrześniu 1980 r. doradca MKR w Hucie Katowice – współautor statutu związku. Prowadził postępowanie rejestracyjne „S” przed sądem. Po 13.12.1981 r. obrońca w procesach działaczy podziemia, m.in. Radia „S” i MRKS; 1984–1985 oskarżyciel posiłkowy w procesie morderców ks. J. Popiełuszki. 1991–1992 r. premier RP. W 1995 r. kandydat na Prezydenta RP. W 12.1995 r. założyciel i przewodniczący ROP. W 1989–1991 i 2005–2006 z-ca przewodniczącego Trybunału Stanu. Do 27.09.1989 r. rozpracowywany przez Wydz. V/IX Dep. III MSW w ramach SOR/KE krypt. „Obrońca”. Zmarł 7.02.2019 r. w Warszawie.
Władysław Siła-Nowicki ur. 22.06.1913 r. w Warszawie. Uczestnik wojny obronnej Polski, działacz opozycji antykomunistycznej w PRL, adwokat. W latach 1939-1945 żołnierz Armii Krajowej, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, Służby Zwycięstwu Polski, później ZWZ-AK (ps. „Stefan”). W latach 1943–1944 dowódca drużyny Kedywu AK. Walczył w powstaniu warszawskim. Aresztowany 16.09.1947 r. w Nysie podczas próby ucieczki na Zachód. Skazany na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie. Po amnestii 1.12.1956 r. obrońca w procesach rehabilitacyjnych żołnierzy AK i WiN. Współpracownik KOR, doradca prawny Episkopatu Polski i obrońca w procesach kryminalnych oraz politycznych m.in. KOR, KPN. Od sierpnia 1980 r. doradca Międzyzakładowego Komitetu Robotniczego w Hucie Katowice. W okresie stanu wojennego obrońca w procesach członków „S”. W 1992–93 w Zespole do Spraw Reform Politycznych. 1992–93 Sędzia Trybunału Stanu, współtwórca i pierwszy prezes Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy. Zmarł 25.02.1994 r. w Warszawie.
Stanisław Łaski - śp. niepokorny rysownik rysunków satyrycznych publikowanych najpierw w solidarnościowym biuletynie "Wolny Związkowiec" Huty "Katowice", które obnażały socjalistyczne absurdy
Teresa Baranowska - współpracownik do wiosny 1981
Jadwiga Chmielowska - wspólpracownik do wiosny 1981
Marek Gabryś - współpracownik do wiosny 1981
Część składu personalnego Zarządu MKZ ulegała okresowym zmianom. Za punkt wyjścia przyjmijmy czas, kiedy MKR (Międzyzakładowy Komitet Robotniczy) przyjął nazwę MKZ (Międzyzakładowy Komitet Założycielski). Miało to miejsce tuż po 17 września 1980. na zebraniu ogólnym przedstawicieli Komitetów Zakładowych i Wydziałowych Huty "Katowice" oraz z innych zakładów pracy zrzeszonych w NSZZ z tymczasową siedzibą w Hucie "Katowice", na którym zdecydowano o rezygnacji z dalszej działalności w ramach w/w własnego NSZZ na rzecz przystąpienia jako region do jednego ogólnokrajowego NSZZ "Solidarność", utworzonego 17 września 1980. na ogólnopolskim spotkaniu w Gdańsku. Od tej chwili skład personalny Zarządu MKZ był następujący:
Niedługo potem ze składu Zarządu MKZ ubywa Wiesław Tatko. W chwili, kiedy MKZ otrzymał siedzibę w Katowicach, z Zarządu rezygnują również Zbigniew Kupisiewicz i Aleksander Karpierz, a na ich miejsce w skład Zarządu wchodzą Jan Cegielski i Joachim Bartosz. Jakiś czas później Zarząd opuszcza i wraca na Hutę "Katowice" II Wiceprzewodniczący Bogdan Borkowski, a funkcję tę obejmuje Jan Górny. Odchodzi z Zarządu również Joachim Bartosz, a ostatnią osobą, która go jeszcze opuszcza, jest Kazimierz Świtoń. Pozostały skład personalny Zarządu utrzymuje się do wiosny 1981, kiedy to zostaje on znacząco powiększony do 14 członków i prezentuje się następująco:
W maju lub czerwcu 1981 odchodzi z Zarządu i rezygnuje w ogóle z dalszej działalności I Wiceprzewodniczący Jacek Jagiełka, ale pozostały 13 osobowy skład Zarządu trwa do zakończenia działalności MKZ Katowice, czyli do końca lipca 1981, kiedy to I WZD, wspólne dla pięciu dotychczasowych MKZ i MKR na terenie województwa katowickiego, wybrało jeden Zarząd Regionu Śląsko-Dąbrowskiego. Co po latach można dodać do każdej z tych osób? Zaczniemy od żelaznego pierwszego składu Zarządu MKZ, który za wyjątkiem Kazimierza Świtonia, składał się z pracowników Huty "Katowice".
A teraz parę słów o członkach Zarządu MKZ, którzy weszli do niego wiosną 1981 roku